Jak mówi znane przysłowie w życiu pewne są tylko śmierć i podatki. W dzisiejszych czasach trudno jest funkcjonować bez podstawowej znajomości przepisów prawa podatkowego gdyż towarzyszą one nam na co dzień. Choćby wtedy gdy idziemy do sklepu kupić bułki. Z doświadczenia wiem, że wiele osób ma problem nie tylko z wypełnieniem PITa, ale również z rozróżnieniem podstawowych pojęć z zakresu prawa podatkowego. Poniżej postaram się objaśnić najważniejsze z nich.

Czym jest podatek ? Podatek stanowi źródło dochodów państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. W literaturze wskazuje się sześć cech, które charakteryzują podatek. Są nimi: przymusowy charakter, bezzwrotność, nieodpłatność, jednostronność ustalania, ogólny charakter i pieniężna forma.

Przymusowy charakter wiąże się możliwością stosowania środków przymusu w celu wyegzekowania od osoby zobowiązanej zapłaty podatku. Bezzwrotność oznacza, że państwo nie zwraca środków uzyskanych z podatków, chyba że chodzi o podatek nienależnie pobrany lub pobrany w nadmiernej wysokości. Nieodpłatność wyraża się w tym, że podmiot, który zapłacił podatek nie otrzymuje za to nic w zamian (ta cecha odróżnia zasadniczo podatki od opłat). Jednostronność ustalania oznacza, że wysokość obciążeń ustalana jest przez państwo i nie może podlegać żadnej negocjacji. O ogólnym charakterze podatku świadczy fakt, że wszystkie akty normatywne, które dotyczą materii podatkowej regulują prawa i obowiązki w sposób ogólny, nie odnosząc się do konkretnych podmiotów. Dopiero na etapie wymiaru i poboru podatku następuje ich indywidualizacja tj. ustalanie wysokości, czasu i terminu zapłaty podatku. Oczywiście poza pewnymi wyjątkami zapłata podatku powinna nastąpić w formie pieniężnej.

Obowiązek podatkowy a zobowiązanie podatkowe

Zgodnie z art. 4 ordynacji podatkowej „obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach”.

Natomiast jak stanowi art. 5 ordynacji podatkowej „zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego”.

Czym więc różnią się te pojęcia ? Otóż w aktach normatywnych wymienione są zdarzenia, które skutkują powstaniem obowiązku zapłaty podatku. Te zdarzenia wymienione są w sposób ogólny i nie odnoszą się do konkretnych podmiotów. Zobowiązanie podatkowe stanowi konkretyzację obowiązku podatkowego wobec określonego podmiotu. Przykładowo w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych ustawodawca nałożył na określone podmioty obowiązek zapłaty podatku w przypadku zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości. Jest to obowiązek ogólny, nieskonkretyzowany. Dopiero w sytuacji, gdy Kowalski dokona takiej czynności ten ogólny obowiązek przekształca się w zobowiązanie podatkowe, gdyż zdarzenie to będzie obligować Kowalskiego do zapłaty podatku w wysokości, terminie i miejscu określonym w tej ustawie.